Great Black Music - een afspeellijst van DJ Moussa Rasé


Spotify-afspeellijst

Wie van oordeel is dat bluesmuziek wortelt in de modderige grond van de Mississippi Delta, negeert een belangrijk stuk geschiedenis. En wie denkt dat Jazz ontsproten is in New Orleans, miskent de voorouders die migreerden vanuit alle hoeken van de wereld.
"Black music is great". "Great" in de zin van "goed", "great" ook in de zin van "groots", "toonaangevend" en "onovertroffen". Dus verzamelde DJ Moussa Rasé een afspeellijst vol steengoede zwarte muziek. "Great Black Music", dus.

Oscar Peterson
Een strijkersensemble verzorgt de inleiding van één van de grootste Jazz pianisten ooit: Oscar Emmanuel Peterson. De "Maharaja van het keyboard" is afkomstig uit Canada en bracht gedurende zijn zestigjarige carrière meer dan 200 albums op de markt. De man, zoon van Indische immigranten, groeide op in Montreal waar hij op vijfjarige leeftijd de trompet leerde spelen. Door een opstoot van tuberculose kon hij echter zijn skills op het blaasinstrument niet verder ontwikkelen, waarna hij zich toelegde op de piano. Al gauw werd hij geïntrigeerd door jazz en boogie-woogie.
In 1949 hoorde muziekondernemer Norman Granz tijdens een taxirit de muziek van Peterson uit de radio. Hij vroeg de taxichauffeur om hem onmiddellijk naar de club te brengen waar Peterson speelde. Hij liet Peterson meespelen tijdens The Jazz at the Philarmonic in de Carnegie Hall en bleef zijn manager voor de rest van zijn carrière. In 1969 bracht Peterson "Yesterday" en "Eleanor Rigby" van de Beatles uit in een orkestversie. Peterson swingt zich doorheen Paul McCartney's ode aan eenzame mensen.

In 1968 verzorgde de legendarische multi-instrumentalist Rahsaan Roland Kirk een fenomenaal en adembenemend optreden op het Newport Jazz Festival. Tijdens "Volunteered Slavery", het hoogtepunt van het concert, blaast virtuoos Kirk een eindeloze melodie jazzy noten en akkoorden.  Hij maakt daarbij gebruik van een circulaire ademtechniek, terwijl hij gulzig twee - en in andere nummers zelfs drie - saxofoons simultaan bespeeld. Even passeert een frase uit "Hey Jude", waarna het publiek uitzinnig participeert terwijl de blinde Kirk zich een weg baant door de massa. Kirk beëindigd de sessie in chaotische extase door een stoel te molesteren als percussie-effect.

Het charisma van Kirk combineert razernij met subtiliteit en is een streling voor het oor en het oog. Jimi Hendrix, Duane Allman en Frank Zappa waren fan. Nieuwsgierig naar meer? Tijdens het hele concert verrast Rahsaan je telkens weer met zijn ongelooflijke creativiteit!


De naam van de Franse ethno-jazzband "Hadouk Trio" verwijst naar hun basisinstrumenten: de hajouj, een Noord-Afrikaanse driesnarige bas, en de duduk, een dubbelriet blaasinstrument uit Armenië, in combinatie met de percussie. Het trio brengt met Dragon de Lune een warme en avontuurlijke smeltkroes van Oosterse, Europese en Afrikaanse klanken.

Hadouk Trio
Ook Joachim Kuhn, jazzpianist uit Duitsland, speelde in 1966 op het Newport Jazz Festival. Hij engageert zich nu met de Canadese bassist Chris Jennings en drummer Eric Schaefer en brengt een Latijnse reggaebeat in het dromerige "Sleep on it".
Dee Dee Bridgewater
De jazz-klassieker en oorwurm "Afro Blue" werd gecomponeerd door meester quinto-speler en Afro-Cubaanse jazz-componist Mongo Santamaria in 1959. Het nummer typeerde zich door de ritmische accentverschuiving of "hemiool". In 1963 maakte John Coltrane een populaire opname van "Afro Blue" in een meer harmonisch swing-ritme.
Dee Dee Bridgewater geeft de Afrikaanse trots terug aan het nummer dat zingt over een Afrikaanse prins en drijft de temperatuur op met een versie waarbij de piano wordt opgehitst door traditionele Afrikaanse polyritmiek.

Mary Lou Williams
Mary Lou Williams' mama dompelde haar dochter onder in de spirituals en liet haar op zesjarige leeftijd al stomme films begeleiden en optreden op feestjes bij rijke mensen. Mary Lou stond dan ook al gauw gekend als "het kleine piano-meisje van East-Liberty". Toen ze dertien was, maakte ze deel uit van een rondtrekkende Vaudeville-show waar ze haar man, de saxofonist John Williams, leerde kennen.
In de jaren '60 loofde Mary Lou Williams de Heer. Enkele katholieke priesters met appreciatie voor jazz overtuigden de Amerikaanse pianiste en componiste om haar religieuze gevoelens te kanaliseren in muziek. "Praise The Lord" combineert devotionele gospel in een jamsessie met de swingende jazz van Budd Johnson op de saxofoon en Jimmy Mitchell die zich zachtjes doorheen het nummer rapt. Everybody, clap your hands!

Anthony Joseph, notoir poëet, novellist en muzikant, week als jonge twintiger uit naar Londen. Samen met The Spasm Band citeert hij in "Véro" uit zijn collectie "Bird Head Son". Hij neemt ons mee naar zijn geboorteland Trinidad met prikkelende voodoo-punk en vlotte rijmelarij, ondersteund door opzwepende ritmes. Keziah Jones levert de backing-vocals aan. Dit is recht in het hart van "Great Black Music"!

Keyboardspeler Craig Taborn knipte en plakte de ingespeelde deuntjes van David King, violist Mat Maneri en saxofonist Aaron Stewart in lagen boven elkaar tot een psychedelisch mengsel van hypnotiserende geluiden ontstond. De funky drum klinkt weerspannig ten opzichte van de meer draaierig gewrongen jazzy en elektronische klanken, toch blijft het geheel op "Prismatica" fris vloeiend en toegankelijk mooi.

Rosario La Tremendita
Rosario La Tremendita, bassiste en zangeres, staat haar mannetje in de flamenco-wereld. Het dramatische "Enemigo Que Huye" is "cante jondo" die reflecteert naar een moeilijke periode in haar leven. Je hoort onmiskenbaar de pijn in haar stem. Vluchtend voor de vijand ontdekte La Tremendita een nieuw leven, waarbij ze met behulp van de trombone en de piano ook een nieuwe, modernere invulling gaf aan haar energieke zang die geworteld is in de flamenco-traditie.

"He said, he said - You’re not clean - You might deal - All the same with that skin". Op 16-jarige leeftijd werd de Afrikaans-ogende Lisa-Kaindé onterecht gearresteerd door de Franse politie. Men gooide haar handtas leeg op de grond en vroeg beschuldigend "Ben je clean? Heb je gedronken? Heb je drugs gebruikt?". Toen uit de handtas een partituur van Chopin tevoorschijn kwam, liet de politie haar gaan. Muziek had haar gered.
De Frans-Cubaanse tweelingzusjes Naomi en Lisa-Kaindé werken intussen samen onder de naam Ibeyi - "goddelijke tweelingen" in de traditie van Yorubaland, Nigeria. Yorubaland heeft het hoogste percentage tweelingen ter wereld en volgens de legende verdreven de Ibeji ooit de duivel door te trommelen op hun betoverde drums.
"Deathless" werd geschreven als wapen tegen racisme en als remedie voor iedereen die onderdrukt wordt. En de voodoo-magie werkt therapeutisch. Met overtuigende stemmen, met een krachtige percussie en een meeslepende saxofoon voelt iedereen die het nummer hoort zich meteen herboren. En opnieuw herboren. Onverwoestbaar. We are Deathless!



Charles Mingus
Charles Mingus was een Afro-Amerikaan en een virtuoze bassist. Door zijn aders stroomde meer dan dubbelbloed: zelf beschreef hij zijn mama als "de dochter van een Engelsman en een Chinese vrouw" en zijn vader als "de zoon van een zwarte landarbeider en een Zweedse vrouw". Omdat hij niet snel genoeg de partituren kon lezen, mocht hij geen deel uitmaken van het plaatselijke jeugdorkest. Dat gegeven, samen met zijn donkere huidskleur, maakte dat hij heftig kampte met een gevoel van onderdrukking en racisme.
Mingus stond bij zijn omgeving bekend omwille van zijn grillig karakter waarbij perioden van manische bedrijvigheid afgewisseld werden met maandenlange inertie. Op "Freedom" pijnigt hij ons op de kadans van zweepslagen, waarna hij de luisteraar opjaagt met chaotische jazzdeuntjes. De harde waarheid zit in de poëtische woorden "Freedom for your Daddy, freedom for your Momma, freedom for your brothers and sisters, but no freedom for me".
Charles Mingus's temprament inspireerde ook andere rock 'n roll artiesten om op het podium instrumenten te vernielen.

Marc Guiliana is één van 's werelds meest gedreven en geniale jazzdrummers. Op "One Month" voelt zijn drumspel aan als een arbitraire ritmische compositie. Het experimentele palet wordt creatief ingekleurd door Shai Maestro op piano, Jason Rigby op saxofoon en Chris Morrissey op bas, een combo die door de componist Marc Guiliana als familie omarmd wordt.
Billie Holiday
Toen de Russisch/Amerikaans componist Vladimir Dukelski, meer bekend onder de naam Vernon Duke, in de zomer van 1934 heimwee kreeg naar "the city that never sleeps", schreef hij in een emotionele opwelling de ballad "Autumn in New York". Het nummer werd aangeboden voor de broadwaymusical "Thumbs Up!", een toneelvoorstelling die echter al na een jaar de deuren moest sluiten. "Autumn in New York" groeide evenwel uit tot een onsterfelijke jazz-ballad met covers van Frank Sinatra, Charlie Parker, Bing Crosby, Sarah Vaughan, Ella Fitzgerald & Louis Armstrong en dus ook van Billie Holiday.

Billie Holiday, "Lady Day", kende een harde jeugd en een bewogen leven. Muzikaal werd ze geroemd om haar vocale improvisatieskills, frasering en tempo. Haar carrière werd echter geremd door ernstig drank- en drugmisbruik.
Een haan zorgt voor rust op het boerenerf, zo verkondigt de lange traditie uit het diepe zuiden van de V.S. Deltablues-pionier Charlie Patton bezong de glorie van de rooster al in 1929 in "Banty Rooster Blues" met de voor Willie Dixon profetische woorden "What you want with a rooster, he won't crow 'fore day". Ook Memphis Minnie was in 1936 al op zoek naar haar rooster, zoals blijkt uit "If you see my rooster (please run him home)" - al was het niet meteen duidelijk of ze met deze hulpkreet wel haar haan in gedachten had.
De rooster speelde dus al een gastrol in bluesnummers uit de jaren '20 en '30, tot Chicago bluesgigant Howlin' Wolf hem in 1961 een hoofdrol toezong in het door Willie Dixon geschreven bluesnummer "Little Red Rooster". Terwijl Dixon en Wolf de haan meenamen op tournee met het "American Folk Blues Festival" door de Verenigde Staten, werd het dier in tempo opgejaagd door Sam Cook. In 1964 werd de rooster ook elektrisch aangedreven door The Rolling Stones.

James "Blood" Ulmer & Vernon Reid
Los van de seksuele connotaties staat het nummer gekend omwille van de imitatie van boerderij-dierengeluiden die de tekst uitlokt. En dan zijn er nog James Blood Ulmer en Vernon Reid. Zij leerden de rooster om niet meer in de 12-matenpas te lopen. "Harmolodic", zo heet dat: evenveel aandacht besteden aan "HARmony", "MOtion" of ritme en "MeLODIC". De "Harmolodic-theorie" was een ingeving van de Amerikaanse componist Ornette Coleman. Een nieuw concept: de blues bevrijd van het keurslijf van de strakke 12-maten met alle ruimte voor expressie en de emotie van het ogenblik. Al hadden blueslegendes Charley Patton en Mississippi Fred McDowell het hen in de periode vóór de "urban blues" al voorgedaan.

Maar als solist hoef je natuurlijk geen rekening te houden met opgelegde regeltjes. Breng je de blues in duo, dan lijken striktere afspraken onontbeerlijk. Of toch niet... want als je maar goed naar elkaar luistert, moet het ook lukken.
En dat wordt bevestigd door James "Blood" Ulmer en Vernon Reid, twee trekkers van de "Harmolodic-theorie". Zij  bundelden hun krachten: los van een strak akkoordenschema, zonder enige vorm van afspraak, halen ze een oude bluesklassieker uit de platenkast. Met een stem vol doorleefde soul en een gitaar die de blues kraait op een jazzy ondertoon lokken ze als geen ander de kippen uit het kippenhok. Geniet van het gekakel!

Een al even sterk synergisme ontdekken we bij Walada Leo Smith en Ed Blackwell. In 1986 blies trompettist Smith tijdens een live-radiouitzending bij WBRS zijn warme trompetklanken over het ontspannen, Afrikaans gekleurde geroffel van drummer Ed Blackwell, de laatste ontsproten uit het quartet van Ornette Coleman. De passie druipt bij "Uprising" uit de klanken, de trompet klinkt nu eens warm en bluesy en dan weer recht voor de raap, en de cohesie met de drum is dermate sterk dat geen enkel ander instrument nog hoeft bij te springen!

Ian Ernest Gilmore Green, die al gauw de naam van zijn stiefvader Evans overnam, maakte van zijn bescheiden kelderappartement achter een Chinese wasserette een ontmoetingsplek voor muzikanten die verder wouden sleutelen aan de bebop. Ook Charlie Parker nam deel aan deze bijeenkomsten. Evans leefde dagelijks met de Canadese droom in gedachten: het onmogelijke bereiken. Onder de naam Gil Evans sleept hij ons als vernieuwer van de big band jazz door een "Las Vegas Tango". De interactie tussen de harmonie en de melodie ontbrandt steeds vuriger tot de combo recht in je gezichtsveld explodeert.

't Is even schrikken, wanneer Dizzy Gillespie, de leidende theoreticus en grootste entertainer van de bebop, zijn stem verheft op de funky titeltrack van het live-album "Swing Low, Sweet Cadillac". Hij voegt er nog wat Afrikaanse accenten aan toe en weet het publiek te boeien met humoristische en indrukwekkende noten.
Het geheel wordt aangevuld met een avontuurlijke gitaarsolo van Rodney Jones, waarna de big band in volle ornaat uit de bol gaat. Aan het einde improviseert Gillespie op de tekst van de spiritual "Swing Low, Sweet Chariot" om af te sluiten met de zin "Old Cadillacs never die, the finance company just takes them away."

Gillespie speelde vaak op een trompet waarvan de beker in een hoek van 45 graden stond. De knik in zijn trompet zou het gevolg zijn van een ongelukje. Hierdoor veranderde de klank van de trompet, en dit beviel Gillespie. Gillespie speelde ook met bolle wangen, wat zeer ongebruikelijk is voor een trompettist. Dit werd op een geweldige manier gedemonstreerd in een Muppet Show uit 1980, waar hij Kermit overbluft door met bolle wangen te blazen. Gillespie is fun! Oordeel zelf.



Aquaserge uit het Franse Toulouse combineert fijne kopergeluiden, inspirerende geluidjes en zwoele zang op een experimenteel dromerig en funky ritmisch "Tour du Monde".

Producer en platenbaas Richard Russell putte positieve kracht uit een ernstige auto-immuunziekte. Hij maakte een jongensdroom waar en ging voor de multiculturele samenwerking aan met de Nigeriaanse rapper Obongjayar en de saxofonist Kamasi Washington. Samen creëerden ze het opwindend stuwende "She Said" op zijn debuutalbum "Everything Is Recorded". De overgang naar het devoot pulserende Degi-Degi lijkt haas organisch: Don Cherry, voormalig bandlid van het Ornette Coleman Quartet, blaast op spirituele wijze de hoge noten, de bas zorgt voor de polyritmiek, de fluisterende stem van Don Cherry maakt het geheel compleet. Zijn album "Brown Rice", pionier in de wereldmuziek, is een fusie van jazz, rock, Arabische, Indische en Afrikaanse elementen.

Met "Aiulado" brengt multi-instrumentalist Baba Sissoko de hemel op aarde. Met het geluid van tropische regen doopt de meester-griot ons in de intimiteit van de soul, zwetend op een broeierige Afro-beat. "Bambara Mystic Soul", zo definieert hij zelf zijn muziek. Een definitie waar niemand kan aan raken. Het integrale album "Three Gees" is overigens meer dan het beluisteren waard!

Idris Ackamoor
De stortregen maakt plaats voor een zwoele avondzon. Het laaiende "Rhapsody in Berin" werd opgenomen in Berlijn, toch lijkt niets in het opzwepende nummer te verwijzen naar een stad in Duitsland. We wanen ons eerder in een Afrikaanse nachtclub, of in een donkere kroeg in Manhattan eind jaren '70 waar de geest van Sun Ra voor de zwarte magie zorgt. Niets is echter minder waar; hier draait de saxofonist Idris Ackamoor energetische pirouettes rond een ritmiek van The Pyramids, een band die haar inspiratie, kostuums en instrumenten haalde tijdens een studiereis naar het Afrikaanse continent.

De Duitse componist Karl Hector, ook JJ Whitefeld of Jan Weissenfeldt genaamd, versmelt samen met The Malcouns de West-Afrikaanse sound van Ghana en Mali met de Oost-Afrikaanse jazz van Ethiopië onder de verzamelnaam "Afrodelic-Krautpunk". "Semai Thaqil" trekt je resoluut mee op een hobbelige reis dwars door het zwoele Afrikaanse continent.

Lonnie Smith groeide op in de zwarte muziek. Het huis van zijn ouders werd geregeld bezocht door de Soul Stirrers met onder hen de jonge Sam Cooke, en nog voor hij in 1973 de band Lonnie Liston Smith and the Cosmic Echoes oprichtte, speelde de Amerikaanse jazz, soul en funkartiest al samen met onder meer Pharoah Sanders en Miles Davis. De elektrische Fender Rhodes piano werd zijn handelsmerk.
Het album "Cosmic Funk" - uitgebracht op het toepasselijke label "The Flying Dutchman" - en het nummer "Sais (Egypt)" dekken de lading: een harmonische fusie van jazz en funk met een vreedzame ondertoon die een rustige spirituele trance induceert.

Xun
Grootmeester Yusef Lateef schenkt ons het afscheidsboeket aan het eind van de zeer inspirerende afspeellijst "Great Black Music". Experimenterend met muziek uit het midden-oosten laat Lateef ons ruiken aan de "Plum Blossom" of "pruimenbloesem", de bloem van de "Japanse Abrikoos" die bloeit aan het eind van de winter en doet dromen van de nakende zomer. De pruimenbloesem wordt ook gebruikt in gerechten, in alcoholische dranken of als medicijn.
Op het ritme van een Indische trom blaast Yusef Lateef met subtiel gecontroleerde adem een expressieve oosterse wind door de Xun, een eenvoudige oosterse fluit. Wat vandaag het label "wereldmuziek" krijgt toegewezen, was in 1961 echter gewoon "muziek", maar dan wel muziek die ronduit baanbrekend, indrukwekkend en vernieuwend mag genoemd worden. William Huddlestone bekeerde zich in 1950 tot de islam. Hij nam de naam "Lateef" aan, wat zo veel betekent als "lief, zacht". Een perfecte omschrijving voor dit nummer!

En zo komt er ook een einde aan de afspeellijst "Great Black Music" van DJ Moussa Rasé. Een afspeellijst die me heel wat inspirerende uren en geestverruimende gemoedsrust bezorgde. Gelukkig is er ook die "repeat" knop, want het genot van "Great Black Music" is onverzadigbaar!

Bb Bm B

Spotify-afspeellijst